Prestigieuze Amerikaanse prijs voor publicatie met een knipoog
Met een handdruk wisselen we niet alleen beleefdheden uit, maar ook bacteriën. Gebeurt dat ook zonder direct hand-hand contact, bijvoorbeeld bij het betalen met papiergeld? Jazeker! Bovendien is het ene bankbiljet veel ‘vriendelijker’ voor ziekmakende bacteriën dan het andere. Voor onderzoek naar dirty money ontvingen Andreas Voss, arts-microbioloog in het Radboudumc en CWZ, en zijn collega-onderzoekers in de Verenigde Staten een Ig Nobel prijs.
De Ig Nobelprijs is een soort parodie op de Nobelprijs. Winnaars hebben onderzoek gedaan naar een ‘lachwekkend’ onderwerp, waarover bij nader inzien toch ook veel zinnigs valt te vertellen. Marc Abrahams, Amerikaanse wiskundige en uitgever van het tijdschrift The Annals of Improbable Research, riep de prijs in 1991 in het leven. Inmiddels is Ig Nobelprijs een prestigieuze prijs geworden, die door echte Nobelprijswinnaars wordt uitgereikt tijdens een gala in het Sanders Theatre van de Universiteit van Harvard. Enkele dagen later mogen de winnaars tijdens een lezing aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) de relevantie van hun onderzoek ook nog aan leken presenteren.
Gevaarlijk geld?
Dit jaar zit Nijmegen bij de winnaars met een artikel van Habip Gedik en Timothy en Andreas Voss over de overdracht van micro-organismen via geld. Ook al betalen we steeds vaker digitaal, de flappentap en het fysieke geld zijn nog altijd niet weg te denken uit het alledaagse leven. Daarom vroegen de onderzoekers zich af: dat geld dat af en toe aan je vingers blijft plakken, dat smoezelige briefje dat je onmiddellijk aanzet tot handen wassen, is dat alleen maar vies of zit dat vol met micro-organismen? Kunnen bacteriën eigenlijk wel (over)leven op papiergeld en zo andere mensen misschien besmetten?
Steriele biljetten besmetten
Andreas Voss, hoogleraar medische microbiologie in het Radboudumc en Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ): “We hebben papiergeld uit diverse landen onderzocht, zoals de Amerikaanse en Canadese dollar, de Indiase roepie, de Kroatische Kuna, de Roemeense Lei, de Marokkaanse dirham en de euro. Op ongebruikte biljetten hebben we enkele bijzonder resistente micro-organismen aangebracht, zoals Methicilline-resistente Staphylococcus Aureus (MRSA), Vancomicine-resistente Enterococci (VRE) en Escherichia coli (E. coli) die Extended-Spectrum Beta-Lactamases (ESBL) aanmaken. Dat zijn bacteriën die een mogelijk risico in de zorg kunnen vormen.”
MRSA op de Lei
Na het aanbrengen van de resistente bacteriën, werd onderzocht of ze na drie, zes en vierentwintig uur nog op het geld te vinden waren. Dat leverde verrassende gegevens op. Voss: “Op de Kroatische Kuna konden we na drie uur al geen enkel van de micro-organismen meer terugvinden, bij de roepie uit India waren ze na zes uur verdwenen. Heel anders was dat bijvoorbeeld bij de Roemeense Lei. Na zes uur zaten daar alle aangebrachte bacteriestammen nog op. Zelfs na een dag troffen we op de Lei nog MRSA aan.”
Bankbiljetten worden meestal van katoen- en andere textielvezels gemaakt. Daar worden nog andere stoffen aan toegevoegd, zoals gelatine. De onderzoekers denken dat de gebruikte materialen een belangrijke factor kunnen zijn die maakt of bacteriën wel of niet overleven op de bankbiljetten.
Gewoon blijven zitten
Als er bacteriën op geld zitten, ‘springen’ ze dan ook makkelijk over op degene die het geld krijgt? Niet altijd, zo bleek uit het onderzoek. De drie personen die Amerikaanse en Roemeense betaalbiljetten met de bio-organismen in handen kregen, werden inderdaad besmet. Maar bij de euro bleven hun handen bacterievrij. De micro-organismen op het Europese biljet bleven in dit geval gewoon zitten waar ze zaten.
Reminder voor de zorg
Dirty money bestaat echt, maar of het een medisch probleem is? “Niet direct”, zegt Voss. “We komen de gehele dag in aanraking met micro-organismen. Daar kan de afweer van de mens goed mee omgaan, zeker als hij wat basisregels van hygiëne in de gaten houdt zoals handen wassen voor contact met slijmvliezen, voor het eten en voor contact met wondjes. Voor mensen in de zorg is het hooguit een ‘reminder’ dat ook contact met de omgeving tot besmette handen leidt. En dat handhygiëne, zoals desinfectie, in de zorginstellingen wel degelijk van groot belang is in het contact met de patiënt.”
Eerdere Nijmeegse winnaars van een Ig Nobel
In 2000 kreeg Andre Geim de prijs voor het laten zweven van een kikker door middel van een zeer sterke magneet. Tien jaar later won hij ook de échte Nobelprijs, voor de natuurkunde.
In 2011 ging Natalie Sebanz met de prijs naar huis voor haar onderzoek naar de besmettelijkheid van gapen bij schildpadden.
In 2012 was de eer weggelegd voor Tulio Guadalupe voor zijn onderzoek waaruit blijkt dat de Eiffeltoren kleiner lijkt als je naar links leunt.
In 2015 mocht Mark Dingemanse een Ig Nobel mee naar huis nemen voor de ontdekking dat het woord “huh?” in bijna elke taal voorkomt.
Dit jaar scharen Habip Gedik en Timothy en Andreas Voss zich in dit rijtje met hun publicatie ‘Money and transmission of bacteria’, gepubliceerd in Antimicrobial Resistance and Infection Control.
Bron: Radboudumc
Datum: 13 september 2019
