Graphic novel ‘Naasten’ schetst herkenbare, aangrijpende verhalen

Op 26 september ligt het boek ‘Naasten’ in de winkels. Het is een graphic novel, een beeldverhaal, over wat het voor mensen betekent om te zorgen voor iemand dichtbij die ernstig ziek is en binnenkort komt te overlijden. Het boekt verbeeldt mantelzorg in de laatste levensfase – gebaseerd op interviewonderzoek. In deze fase ligt de focus vaak op de stervende, terwijl deze laatste fase ook voor de naaste familie en vrienden veel impact heeft. Voor die impact is doorgaans minder aandacht. De tekeningen zijn aangrijpend, de verhalen zullen voor velen herkenbaar zijn.

Dit beeldverhaal is een unieke samensmelting van de resultaten van het interviewonderzoek van Maaike Haan van het Radboudumc en het werk van twee tekenaars, Melanie Kranenburg en Niek van Ooijen, afstuderende studenten van ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Zwolle.

Twee verhaallijnen

Het boek bevat een verhaallijn over kanker en een over COPD. Als lezer volg je afwisselend Geert die zorgt voor zijn vrouw met uitgezaaide kanker en Eva die zorgt voor haar vader met COPD. De verhalen van Geert en Eva illustreren hoe ingewikkeld en confronterend het soms kan zijn, hoeveel druk het kan geven om voor de laatste keer het goede te doen voor de ander – maar ook hoe liefdevol, mooi en dankbaar dit zorgen kan zijn.

Verwachtingen rond mantelzorg

Mantelzorg is een belangrijk maatschappelijk thema. Vaak gebruiken we een term als ‘overbelast’ in relatie tot mantelzorgers. Daarbij past de gedachte dat die ‘last’ moet worden weggenomen of opgelost. Het interviewonderzoek van Maaike Haan roept echter de vraag op of dat wel mogelijk en altijd wenselijk is.

Uit haar interviews met mantelzorgers blijkt namelijk dat mantelzorgers voortdurend het gevoel hebben dat ze beschikbaar moeten zijn voor de ander en de zorg en het regelen maar moeilijk los kunnen laten. Daarin spelen allerlei verwachtingen mee; over wat hoort en wat goed is om te doen voor je stervende naaste. Vanuit liefde bijvoorbeeld, of omdat je ouders vroeger voor jou zorgden, of omdat je nog maar één kans hebt om iets voor de ander te doen – ook als je eigenlijk doodmoe bent. Deze gedachte laat mantelzorgers nooit los. Even weggaan uit de situatie is dan ook niet per se de oplossing. Ook de hulp van professionals die zorgtaken overnemen neemt dat gevoel vaak niet weg. En misschien hoeft dat ook niet altijd: het zorgen kan voor sommigen belangrijk of waardevol zijn.

Het is nodig om meer zicht te krijgen op wat een mantelzorger vanbinnen drijft, zodat de omgeving dat beter begrijpt en daar rekening mee kan houden.

Ervaringen via strips zichtbaar maken

‘Naasten’ is niet bedoeld als informatief boek of handleiding ‘zo zorg je voor iemand’. Het wil een inkijk geven in wat het voor mantelzorgers kan betekenen om te zorgen voor iemand die binnenkort komt te overlijden. Het boek past binnen de beweging van ‘graphic medicine’, waarin men via strips ideeën en ervaringen van ziekte en gezondheid meer zichtbaar, begrijpelijk en bespreekbaar probeert te maken in onderwijs en patiëntenzorg.

Treffend beeldverhaal

‘Naasten’ was voor de tekenaars de meesterproef, het afstudeerproject. Melanie en Niek namen ieder één verhaallijn voor hun rekening. Twee verschillende stijlen, die samensmelten tot één treffend beeldverhaal over levensgebeurtenissen waarmee we vroeg of laat allemaal te maken krijgen.

Bron: Erasmus MC
Datum: 24 september 2019