Studie biedt nieuwe perspectieven voor de behandeling van sepsis
Als het immuunsysteem niet goed werkt, zijn mensen vatbaarder voor infecties, veroorzaakt door virussen, bacteriën of schimmels. Slecht functionerende cellen van het immuunsysteem kunnen weer op gang gebracht worden met een al bestaand medicijn. Dit hebben onderzoekers van het Radboudumc aangetoond. Deze resultaten bieden aanknopingspunten voor vervolgonderzoek bij patiënten die met sepsis zijn opgenomen op de intensive care.
Twintig procent van de sterfgevallen wereldwijd houdt verband met sepsis, en op de intensive care is het doodsoorzaak nummer één. Sepsis wordt gekenmerkt door uitval van orgaanfuncties, bijvoorbeeld van nieren of longen, veroorzaakt door een ontregelde reactie van het immuunsysteem op een infectie. Patiënten met sepsis zijn vaak zó ziek dat ze op de intensive care terechtkomen. Daar overlijdt ongeveer een derde van de patiënten.
Lang dachten artsen dat sterfte bij sepsis alleen veroorzaakt werd door een te heftige acute immuunreactie, die de organen beschadigt. Inmiddels weten we dat sterfte ook veroorzaakt kan worden door een sterk onderdrukte immuunreactie, een afweerverlamming. Patiënten met zo’n afweerverlamming kunnen hun bestaande infectie niet goed bestrijden en zijn heel kwetsbaar voor nieuwe infecties, bijvoorbeeld met schimmels.
Onderzoek bij gezonde deelnemers
Dit stelt onderzoekers wereldwijd voor de vraag hoe de ontregelde immuunreactie bij patiënten met sepsis bijgestuurd kan worden. Hiervoor bestudeert een team van onderzoekers op de intensive care van het Nijmeegse Radboudumc de afweerreactie van gezonde deelnemers aan wetenschappelijk onderzoek. Ze wekken bij hen een gecontroleerde immuunreactie op door stukjes dode bacterie, endotoxines genaamd, te injecteren. Met gebruik van geavanceerde technologieën kon het team, onder wie IC-onderzoeker Guus Leijte, precies volgen hoe het immuunsysteem verandert tijdens zowel de acute ontstekingsfase als de latere fase, waarin het immuunsysteem verlamd is.
In het lab onderzocht eerste auteur Farid Keramati de immuuncellen, die verkregen waren uit het bloed en beenmerg van de onderzoeksdeelnemers. Hij zag dat bepaalde immuuncellen, monocyten, na de acute immuunreactie niet goed uitrijpen en minder goed functioneren. De onderzoekers vonden zo een belangrijk mechanisme dat bijdraagt aan afweerverlamming. Deze monocyten spelen namelijk een cruciale rol bij onze afweer tegen infecties.
Keramati, ten tijde van het onderzoek werkzaam in het Prinses Máxima Centrum, vertelt: ‘Deze uitgebreide analyse gaf ons een beter begrip van wat er gebeurt bij een immuunreactie. Dat gaf ons aanknopingspunten voor mogelijke behandelingen waarmee we de verminderde afweer van het lichaam tegen infecties kunnen aanpakken.’
Medicijn krijgt immuuncellen aan de praat
De onderzoekers voegden vervolgens in het lab een bekend medicijn, interferon bèta, toe aan de monocyten. Dit middel wordt ingezet bij de ziekte multiple sclerose (MS). Bij MS functioneert het afweersysteem niet goed, waardoor er ontstekingen ontstaan in het centrale zenuwstelsel. Interferon bèta had gunstige effecten op de verlamde monocyten. Na toediening van het medicijn rijpten de monocyten namelijk wel uit en gingen ze weer beter functioneren.
Vervolgonderzoek naar afweerverlamming
Volgens hoofdonderzoeker Matthijs Kox zijn deze resultaten veelbelovend, maar zijn nu vervolgstappen nodig. ‘We hebben de werking van interferon bèta nu alleen nog in het laboratorium op cellen onderzocht. Een volgende stap is dat we gezonde deelnemers dit medicijn geven in de late fase na toediening van endotoxines. We willen onderzoeken of we zo de afweerverlamming kunnen tegengaan.’ In een ander mogelijk vervolgonderzoek willen de onderzoekers in het lab kijken of interferon bèta de monocyten van sepsis-patiënten op de IC beter laat functioneren. ‘Als dat zo is, hebben we mogelijk iets in handen waarmee we deze patiënten kunnen helpen’, aldus Kox.
