Met zijn ‘boekje’ van maar liefst 19 hoofdstukken promoveerde Koen Willemsen cum laude aan het UMC Utrecht. Zijn werk heeft de basis gelegd voor het 3D Lab van het UMC Utrecht, dat tot de wereldtop behoort en waarbij Willemsen als coördinator van de afdeling fungeert. Inmiddels profiteren zo’n 200 patiënten per jaar van het 3D Lab. Daar zitten vaak mensen bij die geen andere optie meer hadden, en dankzij een complexe ingreep met een 3D-toepassing toch weer verder kunnen.

Al vroeg in zijn promotietraject oogst orthopedisch arts Willemsen heel wat aandacht in de media met zijn driedimensionale werk. Zo was hij samen met patiënt Rick te gast bij Art Rooijakkers op RTL 4 om te vertellen over de ingewikkelde prothese die hij met zijn collega’s had ontwikkeld en bij Rick geplaatst. Ook de 3D-geprinte metalen schedel van hond Iza baarde veel opzien. [Hond Iza heeft als eerste hond in Europa een 3D-geprint schedeldak | Hart van Nederland]  

Van promotie tot 3D Lab 

Maar Willemsen heeft niet stil gezeten. In het item met hond Iza kondigde hij al aan dat dergelijke implantaten ook bij mensen eraan zaten te komen, en inmiddels worden er jaarlijks daadwerkelijk meerdere geplaatst. Dat is te danken aan het 3D Lab dat Willemsen heeft opgezet, en waar hij nu met een groot multidisciplinair team werkt.  

‘In dit lab kunnen chirurgen en andere specialisten binnenlopen om ingewikkelde casussen voor te leggen voor advies,’ zegt Willemsen. ‘We denken met hen mee en maken anatomische modellen van de patiënt, ontwerpen en printen implantaten, en helpen bij het oefenen van de operaties.’ 

Het hele traject van ‘bench-to-bedside’ 

De basis voor dat 3D Lab is dus het proefschrift dat Willemsen op 12 juli heeft verdedigd. In dit lijvige boek, dat in plaats van de gebruikelijke vier tot zes maar liefst negentien hoofdstukken telt, heeft Willemsen de brug geslagen tussen experimenteel werk en toepassingen waar de patiënt écht wat aan heeft.  

Willemsen: ‘Het proefschrift bestaat uit drie delen, waarbij het eerste gericht is op de kansen voor 3D-technologie in de zorg. Het tweede deel gaat over de vertaalslag van dat werk naar de kliniek, en het derde deel heeft tot doel om bewijs te verzamelen over de werkzaamheid bij patiënten.’ Door die volledigheid kan het 3D-werk in Utrecht een vlucht nemen, en profiteren nu zo’n 200 patiënten per jaar van het 3D Lab. Daar zitten vaak mensen bij die geen andere optie meer hadden, en dankzij een complexe ingreep met een 3D-toepassing toch weer verder kunnen.

Emilia (68) uit Twente kreeg een implantaat gemaakt door het 3D Lab

“Na een paar mislukte knie-implantaten zag het er niet goed meer uit voor mijn been. Ik kwam toen in het UMC Utrecht terecht voor nog twee operaties, en net op het moment dat ik dacht dat er niets anders op zat dan een amputatie, kwamen Koen Willemsen en collega’s in beeld. Zij wisten toch nog een implantaat te ontwerpen, en ik kon op eigen kracht het ziekenhuis weer uit lopen. Wel met twee krukken, maar die zijn na de revalidatie ook niet meer nodig. Dat had ik niet meer durven hopen, ik ben superblij met mijn 3D implantaat.” 

Unieke plek in Europa 

Willemsen is nog lang niet klaar met ontwikkelen. ‘Het is bijzonder te noemen dat een relatief nieuwe ontwikkeling zo snel zo groot wordt. Het 3D Lab van UMC Utrecht is een van de leidende in Europa, en we krijgen dan ook nu al patiënten te zien die alleen wij kunnen helpen. Dit komt omdat wij in het UMC Utrecht het 3D Lab hebben opgezet volgens een speciaal kwaliteitsmanagementsysteem wat ons in staat stelt hoog-risicoproducten zoals medische implantaten te ontwikkelen. Iets wat maar enkele ziekenhuizen in de wereld kunnen zeggen.’ 

Tijl is weer helemaal terug

Toen Tijl (22) in 2020 bij het UMC Utrecht kwam, had hij al een ruim jaar met hevige chronische pijn in bed gelegen: de twee pinnen die zijn door scoliose aangedane ruggengraat moesten verstevigen waren eerder allebei gebroken. De eerste verlichting kreeg Tijl door twee nieuwe pinnen, maar een half jaar later kon Orthopedisch chirurg Moyo Kruijt een op maat gemaakt implantaat inbrengen dat ontworpen was in het 3D Lab van het UMC Utrecht. Hier kwamen meerdere technologieën samen. Door nauwkeurige anatomische modellen kon niet alleen het unieke implantaat ontworpen en gemaakt worden, maar in combinatie met ‘augmented reality’ maakte het ook mogelijk dat arts Kruijt de operatie in detail kon voorbereiden. De operatie in mei 2021 was dan ook een succes, en, in de woorden van moeder Astrid, ‘Tijl is weer terug.’ Inmiddels kan hij weer lopen, scooter rijden en zelfs tennissen. 

Verder leren en doceren

Na zijn promotie gaat Willemsen een maand in de leer bij collega’s in de Mayo Clinic in de Verenigde Staten. Dat wordt informeel erkend als het beste ziekenhuis ter wereld, en is ook een van de weinige centra waar de 3D-technologie verder is. ‘Ik kan van hen leren hoe we nog betere anatomische modellen kunnen maken, maar ik breng ook kennis mee over implantaten maken die ze daar niet hebben.’  

De kennis die Willemsen daar opdoet gaat het 3D Lab nog beter maken voor de patiënten nu, maar Willemsen denkt ook aan de verdere toekomst. ‘Ik probeer ook geneeskundestudenten en specialisten in opleiding meer in 3D te laten denken door ze er in de opleiding al mee kennis te laten maken. De praktijk verandert al, omdat we sneller een CT of MRI scan laten maken in plaats van een röntgenfoto. Dat zijn beelden van veel betere kwaliteit én in 3D, en het wordt tijd om dat volledig te benutten.’ 

Bron: UMC Utrecht

Datum: 13 juli 2022