Laboratoriumtest na operatie voorspelt levensduur van donornier

Onderbelicht afweermechanisme speelt belangrijke rol bij transplantatie

Een laboratoriumtest die een week na transplantatie de sterkte van een bepaalde afweerreactie meet, namelijk de getrainde immuniteit, voorspelt hoe lang een donornier meegaat. Dat blijkt uit tienjarig onderzoek van het Radboudumc onder 96 patiënten. Omdat patiënten nu geen medicijnen krijgen tegen deze getrainde immuniteit, biedt dit onderzoek aanknopingspunten om de levensduur van donornieren te verbeteren.

De resultaten van niertransplantaties zijn de afgelopen decennia enorm verbeterd. In de jaren ’90 kwam bij ongeveer veertig procent van de getransplanteerde nieren binnen het eerste jaar een afstotingsreactie voor. Dit percentage is inmiddels gedaald naar tien tot vijftien procent. Daarnaast kunnen artsen tegenwoordig bij een afstotingsreactie de nier bijna altijd nog redden. Deze vooruitgang is vooral te danken aan medicijnen die de verworven afweerreactie van het lichaam onderdrukken.

Geheugen

Maar terwijl de afstoting in het eerste jaar enorm is afgenomen, is de levensduur van getransplanteerde nieren op de lange termijn amper verbeterd: een donornier gaat gemiddeld ongeveer vijftien tot twintig jaar mee. Volgens internist-nefroloog Raphaël Duivenvoorden van het Radboudumc moet er voor die lange termijn meer gekeken worden naar een andere lichaamsreactie dan de verworven afweer, namelijk de aangeboren afweer.

‘Patiënten krijgen nu alleen medicijnen die gericht zijn tegen T-cellen, en dus de verworven afweer onderdrukken. Die reactie van het lichaam is traag, specifiek en heeft een sterk geheugen, en kreeg altijd veel aandacht in het onderzoek naar orgaantransplantatie’, zegt Duivenvoorden. ‘Maar sinds een jaar of tien weten we dat een andere vorm van afweer, de aangeboren afweer, die sneller en minder specifiek reageert, ook een geheugen heeft. We noemen dat getrainde immuniteit. En juist die reactie blijkt een voorspeller voor hoe lang een nier het uiteindelijk volhoudt.’

Tolerantie

Duivenvoorden en zijn team volgden 96 ontvangers van een donornier tot tien jaar na de operatie. Ze keken daarbij hoe lang de nier bleef functioneren. Ook deden ze metingen aan bloedmonsters van de patiënten voor en na de operatie. Promovenda Inge Jonkman: ‘We gebruikten een laboratoriumtest, die aantoont in hoeverre het bloed de getrainde immuniteit stimuleert. Wat bleek? Hoe lager de reactie in de test op het bloed van een week na de operatie, hoe langer de getransplanteerde nier meegaat.’

Deze bevinding biedt aanknopingspunten om de levensduur van een donornier te verlengen. Duivenvoorden: ‘We denken dat het afweersysteem toleranter kan worden voor het transplantaat als we getrainde immuniteit remmen. Dit kan misschien leiden tot minder snelle verlittekening van de nieren, wat we verder willen onderzoeken. Nu we weten dat de aangeboren afweer een grotere rol speelt in de levensduur van getransplanteerde nieren dan gedacht, kunnen we nieuwe behandelstrategieën ontwikkelen. Door een behandeling te creëren die getrainde immuniteit remt, kunnen we er wellicht voor zorgen dat getransplanteerde nieren langer meegaan.’

Bron: Radboud UMC

Datum: 22 augustus 2024